Kalenica – charakteryzacja i montaż

Czym jest kalenica?

Każdy, kto ma choćby najmniejsze pojęcie o dachu skośnym, wie mniej więcej co to jest kalenica, ale dla formalności warto powtórzyć precyzyjną definicję za Słownikiem Terminów i Nazw Dekarskich: „Kalenica to pozioma linia utworzona w  miejscu przecięcia się dwóch przeciwległych połaci dachowych”.

Jakie są elementy kalenicy?

Ogólnie kalenicą nazywa się wszystko, co dzieje się w okolicach tej linii. A dzieje się dużo, bo to jedno z najbardziej newralgicznych miejsc w dachu skośnym. Składa się z następujących elementów:

1. krokwie
2. pokrycie wstępne
3. kontrłaty
4. łaty (końcowa i kalenicowa)
5. taśma lub wywietrznik kalenicowy
6. gąsior

Tutaj przeczytaj o elementach więźby dachowej.

Montaż kalenicy

Na początku przeciwległe krokwie stykają się ze sobą pod kątem, tworząc wspólny wierzchołek, który następnie zostaje przykryty membraną dachową z zakładem ok. 15 cm. To ważne, bowiem newralgiczność kalenicy polega między innymi na tym, że wiatr może tu wpychać spore ilości deszczu lub śniegu. Stąd ważne jest, aby pokrycie wstępne – jakim jest tu wysokoparoprzepuszczalna membrana dachowa – przykrywało to miejsce podwójnie. Mówimy wtedy o tzw. kalenicy zamkniętej w przeciwieństwie do tzw. kalenicy otwartej, którą stosuje się np. w przypadku, gdy pokryciem wstępnym jest papa na pełnym deskowaniu. Ale to już temat na inny artykuł.

Potem do krokwi przykrytych membraną montuje się kontrłaty, które tworzą przestrzeń wentylacyjną pod pokryciem zasadniczym.

Kolejnym elementem w tym układzie są łaty końcowe, na których oprze się ostatni rząd dachówek z obu połaci. Odpowiednie umiejscowienie tej łaty jest bardzo ważne, bo dachówki ostatniego rzędu z obu połaci nie mogą się ze sobą stykać (musi być szczelina dla wychodzącego, wentylującego powietrza), ale jednocześnie muszą być na tyle blisko siebie, aby gąsior je przykrywający zasłaniał zamki dachówek.

Ale przed gąsiorem trzeba zamontować łatę kalenicową, na której ten gąsior będzie się trzymał. A łata trzyma się na wspornikach kalenicowych, wbijanych (forma gwoździa) w krokwie lub przykręcanych (forma blaszki) do kontrłat.

Po zamontowaniu łaty kalenicowej przystępuje się do montażu elementu, którego zadaniem jest pogodzenie dwóch – wydawałoby się – wykluczających się funkcji kalenicy: uszczelnienie/ochrona przed wwiewanym do wnętrza dachu deszczem i śniegiem oraz umożliwienie wylotu/opuszczenia dachu przez wentylujące dach powietrze.

Taśma lub wywietrznik kalenicowy spełniają te wymagania, o czym piszemy w artkule „Na co zwrócić uwagę, wybierając taśmę kalenicową?”

Taśma kalenicowa na swoich bokach/krawędziach ma specjalny, odporny na starzenie klej, za pomocą którego przykleja się ją do ostatniego rzędu dachówek obu połaci.

Zimą jednak – przy niskiej temperaturze i oszronionej dachówce – trwałe przyklejenie taśmy kalenicowej do dachówki jest kłopotliwe, żeby nie powiedzieć: niemożliwe. Tu przewagę ma wywietrznik kalenicy, który najczęściej nazywany jest szczotką kalenicową, bo zamiast metalowej krawędzi z klejem jest tu specjalne, gęste włosie dopasowujące się dokładnie do krzywizny dachówek. To zapobiega wwiewaniu deszczu i śniegu pod gąsior.

Po zamontowaniu odpowiedniej taśmy lub wywietrznika kalenicowego czas na gąsior. To element, który ma dwa zadania. Po pierwsze spina w całość dwie połacie i osłania ten fragment dachu przed deszczem i śniegiem wpychanym do środka przez wiatr.

Po drugie musi umożliwić wydostanie się wentylującemu pokrycie dachowe powietrzu.

Jak widać, kalenica to dość złożona część dachu, w której trzeba pogodzić zarówno wymóg szczelności (dla wwiewanego deszczu i śniegu) jak i przewiewności (dla wentylującego połać dachową powietrza). To sprawia, że – mimo pozornej łatwości wykonania – można tu popełnić błędy skutkujące spadkiem funkcjonalności dachu. Ale o tym w innym artykule.