Co to jest więźba jętkowa?
Więźba jętkowa to więźba krokwiowa z dodatkowymi poziomymi belkami łączącymi ze sobą dwie przeciwne krokwie. Takie rozwiązanie wyraźnie usztywnia konstrukcję i jednocześnie wzmacnia wytrzymałość na obciążenia, którymi poddawane są krokwie. Nie uginają się zarówno pod wpływem ciężaru własnego dachu, jak pod wpływem obciążeń wywołanych zalegającym śniegiem czy parciem wiatru.
Te poziome belki „chwytające” krokwie nazywamy jętkami od słowa „jąć” – chwytać, trzymać.
To właśnie dzięki temu trzymaniu więźba jętkowa jest tak popularna w dachach spadzistych.
Rozpiętość i kąt nachylenia w dachach jętkowych
Dzięki zastosowaniu jętek wytrzymałość więźby wzrasta na tyle, że można sobie pozwolić na znacznie większą rozpiętość dachu niż przy więźbie krokwiowej. Maksymalna rozpiętość dachu jętkowego wynosi 9m, a nawet – przy zastosowaniu dodatkowego podparcia w postaci płatwi – do 11m.
Jętki zwykle montuje się powyżej połowy długości krokwi. Najczęściej mniej więcej w 2/3 wysokości od stropu. Zakłada się, że maksymalna długość dolnej części krokwi (od murłaty do jętki) to 4,5 m, natomiast długość górnej części (od jętki do kalenicy) może maksymalnie wynieść 2,7m.
Więźba jętkowa może być stosowana w dachach o kącie nachylenia od 35° do 60°.
Przy kątach powyżej 60° trudno zachować wymaganą długość odcinków krokwi (od i do jętek). Przy nachyleniu poniżej 35° stosuje się natomiast inne rodzaje więźby. Chyba, że projektant zdecyduje inaczej.
Połączenie jętki z krokwią
Jętka jest elementem konstrukcji dachu, na którą obciążenie przenoszą krokwie. Jętka zatem pracuje na ściskanie. To oznacza, że bardzo ważny jest sposób połączenia tych dwóch elementów więźby.
Jest ich kilka:
- Połączenie doczołowe – czoło jętki docięte pod kątem nachylenia krokwi styka się z jej dolnym bokiem. To rozwiązanie wymaga zastosowania łączników, np. śrub lub metalowych płytek wiążących oba elementy ze sobą.
- Połączenie doczołowe z nakładkami – zamiast łączników stosuje się drewniane lub metalowe nakładki po obu stronach boków jętki i krokwi. Nakładki mocuje się za pomocą gwoździ, wkrętów lub śrub.
- Połączenie czopowe – w czole jętki wykonuje się czop, który wchodzi w gniazdo wyżłobione w dolnym boku krokwi. Takie połączenie jest pracochłonne, ale bardzo dobrze stabilizuje połączenie jętki z krokwią. Dodatkowo połączenie stabilizuje się kołkiem drewnianym lub śrubą przechodzącymi przez szerokość krokwi i czopa w jej wnętrzu.
- Połączenie na wrąb – odpowiednio ciosane czoło jętki wchodzi w głąb dolnego boku krokwi. Oba elementy łączy się dodatkowo śrubą.
- Połączenie na nakładkę – odpowiednio podcięta z boku jętka wciskana jest w wycięcie w boku krokwi. Ze względu na ryzyko osłabienia krokwi i zmniejszenia powierzchni docisku jętki z krokwią, wycięcia nie powinny być zbyt duże. Połączenie wzmacnia się drewnianym kołkiem lub śrubą.
- Połączenie na jaskółczy ogon – klasyczna wersja połączenia na nakładkę mająca formę jaskółczego ogona, dzięki czemu blokuje się możliwość wysunięcia jętki z krokwi. Bardzo pracochłonna i coraz rzadziej spotykana metoda.
Jakie drewno na dach jętkowy?
Najbardziej popularnym gatunkiem drzewa wykorzystywanym w budowie więźby dachowej jest sosna – rzadziej świerk, jodła lub modrzew.
Ale ważniejszą od gatunku drzewa wydaje się jego wilgotność.
Jak w każdej więźbie, drewno powinno być suche, czyli mieć wilgotność nie większą niż 18%.
To bardzo ważne, bowiem drewno mokre zawsze ulega zmianom wymiarowym i pękaniu. Traci parametry wytrzymałościowe na zginanie i ściskanie, co w przypadku więźby dachowej jest kluczowe.
Dodatkowo, powstałe wskutek wysychania luzy w drewnianych połączeniach więźby zmieniają parametry przenoszenia sił w tych połączeniach.
Jakie pokrycie na więźbę jętkową?
Ze względu na parametry wytrzymałościowe i szeroki zakres kąta nachylenia, na więźbę jętkową nadaje się właściwie każdy rodzaj pokrycia. Oczywiście należy zaznaczyć, że za dobór materiałów odpowiada projektant, a inwestor bez – jego zgody – nie może zmieniać rodzaju pokrycia, jaki został zaproponowany w projekcie
